Verhalen brengen kernwaarden pas echt tot leven

Het was weer de hoogste tijd voor een nieuw blog. De titel bedacht ik al snel, maar de juiste woorden wilden niet meteen komen. Ik liet het maar even zo en ging met andere belangrijke zaken aan de slag. Zoals het opruimen van de berging thuis. Nu ben ik daar geen ster in, want ik raak altijd vreselijk afgeleid. Dan kom ik van alles tegen wat herinneringen oproept, of toch wel heel erg handig is om een ander plekje te geven, of alsnog iets mee te doen, of weg te geven (wat ik dan niet meteen doe, waardoor het alsnog jaren blijft staan). Deze keer stortte ik mij op een aantal dozen vol met boeken. Leesboeken, die ik blijmoedig in de doos ‘Rommelmarkt’ heb gestopt of aan mijn moeder meegaf met de mededeling dat ik ze na lezing écht, beslíst niet meer terug wilde hebben. En studieboeken. Uit mijn studietijd in Utrecht, maar ook van mijn halve studiejaar in Stirling in Schotland.

Eerder schreef ik al eens een blog over de ontdekking die ik deed toen ik mijn scriptie uit 1995 herlas. Daarin noemde ik namelijk verhalen als wezenlijk bestanddeel van bedrijfscultuur. Eigenlijk was ik vergeten dat ik vijf jaar later ook in Schotland stapels boeken gelezen heb over bedrijfscultuur, en, jawel, verhalen. En ik loop maar steeds te verkondingen dat ik nog ‘maar’ vijf jaar met storytelling in de weer ben. Terwijl de voedingsbodem dus al ruim 20 jaar geleden werd gelegd, en het verhalenzaadje vijf jaar later nog eens stevig water kreeg. Tot het pas tien jaar later echt tot bloei kwam. Nou ja, dat past uitstekend bij mijn motto ‘Wat (of wie) goed is, komt (er) wel’.

Verhalen als ‘richtingaanwijzer’

In één van die boeken vond ik de woorden die ik eigenlijk wilde opschrijven, namelijk in‘Creative Organization Theory’ van Gareth Morgan uit 1989. Wat ik mooi vind is zijn beschrijving van storytelling als weerslag én richtinggever van cultuur. Het draait om echte, authentieke verhalen die richting geven aan de organisatie zelf en de mensen waar zij uit bestaat en door bestaat. Hij schrijft bijvoorbeeld:

Iedere organisatie heeft zijn eigen verhalen. Verhalen die vertellen over het ontstaan, de stijl, de kernwaarden van de organisatie, en bovendien over de sappige details die kleur en leven kunnen geven aan de dagelijkse routine.

En:

Verhalen zijn de belangrijkste informatiebronnen voor mensen, als het gaat om het vaststellen van ‘zo doen wij dat hier’. Als ze door meerdere mensen verteld worden zijn organisatieverhalen de beste manier om een onderscheidende competentie of filosofie uit te dragen die de sleutel is tot het succes van een organisatie.

De Minnesota Mining and Manufacturing Company (3M)

En hoe kun je dit beter illustreren dan met een verhaal… ? In het boek wordt de anekdote aangehaald over ‘the 11th commandment’ van de Minnesota Mining and Manufacturing Company, beter bekend als 3M. Dat luidt: ‘Never kill a new product idea’. Om die kernwaarde te illustreren gaat in het bedrijf een verhaal rond over de ontdekking van transparante cellofaantape. Het gaat over een medewerker die bij toeval die tape uitvond, maar zijn idee niet verkocht kreeg aan zijn superieuren. Waarom? Marketingonderzoek liet zien dat er maar een heel beperkte vraag zou zijn naar het nieuwe materiaal. De medewerker liet zich echter niet ontmoedigen en wist te directiekamer binnen te sluipen en de notulen van de laatste vergadering op te hangen met de doorzichtige tape. Het management was voldoende onder de indruk om het idee een kans te geven en… de tape werd een doorslaand succes. Daarna werden medewerkers van 3M steevast aangemoedigd zich als ondernemers op te stellen en nieuwe ideeën gewoon echt uit te proberen en niet (alleen) te vertrouwen op de uitslagen van marktonderzoek.

Dit verhaal maakt drie dingen heel mooi duidelijk. Namelijk dat een goed en echt verhaal meer dan wat dan ook richting kan geven aan medewerkers, en daarmee aan de organisatie. Dat die verhalen veel beter duidelijk maken waar je als organisatie voor staat en voor gaat, dan alleen maar een setje kernwaarden. En dat verhalen er gewoon zijn. In iedere organisatie, in ieder bedrijf. Maar dan moet je wel oprecht willen luisteren en de juiste vragen stellen om die waardevolle verhalen boven tafel te krijgen.

Het is natuurlijk essentieel om ervoor te zorgen dat verhalen niet juist verstikkend gaan werken: zo doen wij dat hier, dus waag het niet om het anders te doen. Net als een organisatie verandert, zijn ook de verhalen van de organisatie voortdurend in ontwikkeling. En dat vraagt van jou en je organisatie blijvende aandacht voor verhalen, ofwel het creëren van een narratief klimaat. Als externe adviseur kan ik je op weg helpen door verhalen te verzamelen, en door mensen te trainen, maar uiteindelijk moet de oprechte aandacht en interesse voor verhalen van binnenuit komen.